Een gebouw spreekt voor zichzelf.
Muziek zingt zich.
Muziek en architectuur. Is er een relatie tussen beide?
Goethe noemde architectuur “gestolde muziek” en muziek “vloeibare architectuur”. In de opera van Wagner klinkt “[…] zum Raum wird hier die Zeit.” (Gurnemanz, Parsifal, akte 1)
Welke aspecten uit de geleefde tijd lees je terug in gebouwen. Welke elementen bouwen de muziek. Welke bouwstenen hadden architecten en componisten ter beschikking en welke nieuwe materialen voegden ze toe. Werden kunstenaars gedreven door technische aspecten? Komen de kunstwerken voort uit artistieke, ethische of optische keuzes? Of waren het culturele, religieuze of sociologische behoeftes?
Ritme, vorm, horizontaliteit, verticaliteit, hoogte, diepte, structuur, grondtoon, symmetrie, centraliteit, proporties, materiaal, textuur, kleur, harmonie en motieven zijn van belang bij het ontwerp van zowel een gebouw als een muziekstuk. Deze ontwikkelen zich in de tijd. Zowel de architect als de componist zoekt naar een stevige constructie en een balans tussen eenheid en verscheidenheid.
Een mooi voorbeeld hiervan is het gebruik van de guldensnede, ook wel “de” goddelijke proportie genoemd. Deze bestaat erin dat een afstand in tweeën gedeeld wordt op een asymmetrische manier, maar dan zo dat de verhouding van het grootste deel tot het kleinste, dezelfde is als de verhouding van het geheel tot het grootste deel. Zelfs in de natuur (zonnebloem, denneappels, inplantingsafstand van takken, enz.) is de guldensnede aanwezig. Een mooi architectonisch voorbeeld is de Abdij in Vaals van Dom van der Laan.
Met deze vragen en gedachten ben ik nieuwsgierig op weg naar het concert Architectonen dat ik in het Laurens Symfonisch koor zing op 9 oktober aanstaande. In welke hoedanigheid zingt de muziek zich en spreekt de ruimte zich uit? Schuilt het antwoord op de vraag juist in de muzikale rusten, als de akoestiek de klanken meeneemt? Als resonantie bezit neemt van zowel lichaam als geest van de muzikant, de luisteraar en de architectonische ruimte?
Architectonen
Woensdag 9 oktober 2024
20.15 uur – Laurenskerk, Rotterdam
Programma
Tallis / Spem in alium
Josquin des Prez / Mis: Kyrie
Willaert / De profundis
Gabrieli / Mis: Gloria á 16
Schütz / Psalm 100
Allegri / Miserere
Lotti / Crucifixus
Bach / Motet Komm, Jesu Komm
Messiaen / Apparition de l’église eternelle
Rheinberger / Mis: Credo
Verdi / Ave Maria
Pizzetti / Mis: Sanctus, Benedictus
Schönberg / Dreimal tausend Jahre
Barber / Mis: Agnus Dei
Laurens Symfonisch
Wiecher Mandemaker – dirigent
Hayo Boerema – orgel
Afbeelding:
De St. Laurenskerk Rotterdam omstreeks 1600.
Kopergravure, zonder naam. Stadsarchief.Rotterdam.nl