maak contact

Mieke van Laren

Messiah en Matthäus Passion

door

Een wonderlijke ontvankelijkheid is mij bijgebleven toen ik het eerste akkoord van de Messiah hoorde en de Matthäus Passion in mijn lijf voelde resoneren. Ik raakte even buiten de tijd.

Deze ervaring komt in herinnering nu ik 2024 met de Messiah van Händel muzikaal afsluit en het jaar 2025 met de Matthäus Passion van Bach begin.
Welke muziek er ook klinkt, ik zing met passie!

December 2024
Messiah, G. F. Händel
Nieuwe Philharmonie Utrecht o.l.v Johannes Leertouwer
Uitvoeringen o.a. 20 december in Leiden en 22 december in Groningen.

Januari 2025
Matthäus Passion, J.S. Bach
Amsterdam Baroque Orchestra and Choir o.l.v. Ton Koopman
15 januari Catedral de Santa Ana, Las Palmas de Gran Canaria, Spain
16 januari Catedral de La Laguna, Santa Cruz de Tenerife, Spain

April 2025
Matthäus Passion, J.S. Bach
Nederlands Kamerkoor, Koninklijk Concertgebouw Orkest o.l.v. Ricardo Minasi
11 en 13 april Concertgebouw Amsterdam

Nederlands Kamerkoor, Residentie Orkest Den Haag o.l.v. Richard Egarr
16 en 19 april, Amare Den Haag
17 en 18 april, Pieterskerk, Leiden

Aankondiging!

door

De muzikale samenwerking van Cappella Amsterdam en Nieuw Vocaal Amsterdam resulteert in twee mooie concerten op de derde adventszondag!

15 december 2024 om 14:15 en 17:00 uur
Orgelpark Amsterdam

Programma
Benjamin Britten (1913-1976) A Ceremony of Carols SATB
Maurice Duruflé (1902-1986) Ubi Caritas
Trad. Ding dong! Merrily on High (After a French Noel from the 16th Century, arr. David Willcocks)
I wonder as I wander, Appalachian Carol, arr. John Rutter
Lully, Lulla Lullay, arr. Philip W.J. Stopford
Olivier Messiaen (1908-1992) Dieu parmi nous uit La Nativité du Seigneur
Bethlehemu, Nigerian Christmas Carol arr. by Andy Back
Claude Debussy (1862-1918) Noël des enfants qui n’ont plus de maisons
en meer…

Uitvoerenden
Cappella Amsterdam
Nieuw Vocaal Amsterdam
Jeroen Koopman orgel
Daniel Reuss dirigent

 Afbeelding: Rijksmuseum
Adriaen van de Velde (1636-1672)
De verkondiging aan Maria
olieverf op doek, 1667
128 x 176 cm

 

Zing! vecht, huil, bid, lach, WERK en bewonder!

door

Zing, vecht, huil, bid, lach, WERK en bewonder!

“Zonder vakmanschap is inspiratie slechts een rietstengel, trillend in de wind.” (Johannes Brahms)

In de tekenlessen die ik een aantal jaren gaf wilden cursisten vaak eerst inspiratie hebben voor ze aan de slag gingen. Het tekenvel bleef vervolgens lang leeg. Ook in de zanglessen hoor ik regelmatig dat er eerst een gevoel moet zijn om het juiste moment voor het studeren te vinden. Om een lied of aria te zingen moet er naar het idee van de leerling eerst een gevoel bij de muziek en de tekst zijn.

Werkt het zo? Wachten we op het juiste gevoel of de inspiratie? Inspiratie komt nooit zomaar, en een gevoel op zich is niks. De vraag is: Hoe dan wel? Kun je het moment creëren om aan de slag te geraken, een (leer)proces te starten? Wat is daar voor nodig? Kun je het leren ook leren? Zijn er technieken om uit vaste patronen en uit de vooringenomen uitkomsten te komen? Los te komen van het denken in resultaten?

Of het starten met werken nu vanzelfsprekend is of juist een worsteling… aan de slag gaan en werken vraagt zelfvertrouwen, discipline en concentratie. Hoe dat bij jou past is op zich al het uitzoekwerk waard. Welke route je loopt kun je zelf bepalen. Als je maar aan het wandelen bent!

#nieuwsgierig: waar werk jij aan?

“Luisteren kost moeite, horen niet. Een eend hoort ook.”
 (Igor Stravinsky)

“La inspiración existe, pero tiene que encontrarte trabajando.”
“Inspiratie bestaat, maar zij kan ons pas vinden als we werken.”
 (Pablo Picasso)

The legendary cellist Pablo Casals was asked why he continued to practice at age 90. “Because I think I’m making progress” he replied.

Foto: repetitieruimte Bochum bij Chorwerk Ruhr, 2018. Op de lessenaar de opera Das Floss der Medusa van Hans Werner Henze.

Zing! vecht, huil, bid, LACH, werk en bewonder!

door

Humor, ik houd ervan; een goede grap waar je onbedaarlijk om lacht of van in de slappe lach schiet. Fysiek is het oncontroleerbaar en heel ontspannen: ruimtes openen en vastzittende gedachtes relativeren. Dan is het in mijn hele lichaam lachen geblazen!

Omdat ik veel associeer ontstaan er door woordcombinaties en verbeelding stille grapjes. Ook dan is het lekker lachen in mij; binnenpretjes.

Leerlingen hebben soms de zangaanwijzing gekregen om bij klinkervorming de mond in een brede glimlach te trekken voor meer helderheid in de klank, om zo resonansruimtes aan te spreken en de keel te openen. Het ziet er dan gekke-bekken-trekkerig uit. Vaak brengt dat een zanger niet bij zijn eigen, vrije klank. Het is eerder een kortwerkend hulpmiddel.

Als je de leerling vraagt om aan een grap te dénken tijdens het zingen, aan iets dat een binnenpretje oproept, geeft dat meestal wel een ervaring van een vrije klank. Dan is het niet iets wat je doet, aanzet of stuurt. Het instrument reageert vanuit de gedachte.

Nog een andere lach is de innerlijke glimlach. Ook deze glimlach is niet iets wat je doet. Het is een manier van zijn; een open hart. Deze ‘inner smile’, zoals de Tao het noemt, omvat alle aspecten van lichaam, hoofd en geest. Het is geen concept of emotie. Er komt energie vrij die je instrument opent en je de ruimte geeft. Een stille ruimte die toelaat wat in je zangproces of algemeen leerproces gaande is en wellicht op een doorbraak wacht. Een ontvankelijke houding. Een hele vrije manier van zingen en instrument-gewaar-zijn.

In de workshop De stilte van de stem die ik in januari geef is dit het uitgangspunt. Ik nodig de cursisten graag uit om er in het proces van leren, musiceren en zingen nieuwsgierig naar te zijn.

#nieuwsgierig: Wanneer lach jij je ‘te barsten’?

Afbeelding: Dr. Sigmund, een stripverhaal geschreven en getekend door Peter de Wit

Zing, vecht, huil, BID, lach, werk en bewonder!

door

Merel, 29-42 cm Van Het Zingen En De Stilte
Werken op papier, gemengde technieken, 2016 – 2023
Marion Crezée http://www.mcrezee.com/cms/

Als je over ‘Bid’ gaat schrijven en je wilt niet meteen in religieuze taal terechtkomen, wat kies je dan als invalshoek? Dankbaar leven? Positiviteit met aandacht?

Mijn associatie met ‘Bid’ in het kader van zingen is: ‘Stilte’. De stilte van je stem. Als je zingt wil je een stille, fysieke ruimte zijn. Die ruimte is tijdloos, een ruimte waarin je in het juiste creatieve moment kunt vallen – ‘Kairos’, waarmee bedoeld wordt: “de gelegenheid, het juiste moment om iets voor elkaar te krijgen”. Het is interessant om na te denken of er voorwaarden of hoedanigheden nodig zijn om in die stilte, in die gelegenheid of in het juiste moment te komen. Kun je je eigen ruimte daarop aanspreken? Hoe sta je er bij en welke houding neem je aan? Moet je er iets voor dóen of is er sprake van een natuurlijke fysieke ordening? Waardoor zou die ordening kunnen ontstaan? En wat te denken van ontvankelijkheid?

Voor mij gaat de stilte van het zingen steeds meer over een staat van zijn waarin je niet hecht aan wat buiten je is en waarin je ontvankelijk bent. Luisteren, ervaren, horen en je instrument kennen, spelen daarin een rol. Op 25 januari 2025 geef ik hierover een workshop voor gevorderde zangers met het thema: “De stilte van je stem”. In de flyer die je hier kunt downloaden lees je er meer over.

Toen ik een afbeelding zocht bij dit blog kwam ik bij ‘Merel’ en de titel Van het zingen en de stilte, een tekening van kunstenares Marion Crezée. Ze schreef mij over haar liefde voor de vogels, hun schoonheid, de lichtheid die ze uitstralen en hun hemelse vrijheid. Het zingen in het voorjaar, de stilte in het najaar. Die vrijheid, en tegelijkertijd die stilte, is wat we in het zingen ook zoeken of misschien al vinden. Ik moest ineens denken aan een quote van Maya Angelou op mijn website:

“Een vogel zingt niet omdat hij een antwoord heeft.
Hij zingt omdat hij een lied heeft.”

#Kun je stilte zingen?

Muziek en Architectuur

door

Een gebouw spreekt voor zichzelf.
Muziek zingt zich.

Muziek en architectuur. Is er een relatie tussen beide?

Goethe noemde architectuur “gestolde muziek” en muziek “vloeibare architectuur”. In de opera van Wagner klinkt “[…] zum Raum wird hier die Zeit.” (Gurnemanz, Parsifal, akte 1)

Welke aspecten uit de geleefde tijd lees je terug in gebouwen. Welke elementen bouwen de muziek. Welke bouwstenen hadden architecten en componisten ter beschikking en welke nieuwe materialen voegden ze toe. Werden kunstenaars gedreven door technische aspecten? Komen de kunstwerken voort uit artistieke, ethische of optische keuzes? Of waren het culturele, religieuze of sociologische behoeftes?

Ritme, vorm, horizontaliteit, verticaliteit, hoogte, diepte, structuur, grondtoon, symmetrie, centraliteit, proporties, materiaal, textuur, kleur, harmonie en motieven zijn van belang bij het ontwerp van zowel een gebouw als een muziekstuk. Deze ontwikkelen zich in de tijd. Zowel de architect als de componist zoekt naar een stevige constructie en een balans tussen eenheid en verscheidenheid. 

Een mooi voorbeeld hiervan is het gebruik van de guldensnede, ook wel “de” goddelijke proportie genoemd. Deze bestaat erin dat een afstand in tweeën gedeeld wordt op een asymmetrische manier, maar dan zo dat de verhouding van het grootste deel tot het kleinste, dezelfde is als de verhouding van het geheel tot het grootste deel. Zelfs in de natuur (zonnebloem, denneappels, inplantingsafstand van takken, enz.) is de guldensnede aanwezig. Een mooi architectonisch voorbeeld is de Abdij in Vaals van Dom van der Laan.

Met deze vragen en gedachten ben ik nieuwsgierig op weg naar het concert Architectonen dat ik in het Laurens Symfonisch koor zing op 9 oktober aanstaande. In welke hoedanigheid zingt de muziek zich en spreekt de ruimte zich uit?  Schuilt het antwoord op de vraag juist in de muzikale rusten, als de akoestiek de klanken meeneemt? Als resonantie bezit neemt van zowel lichaam als geest van de muzikant, de luisteraar en de architectonische ruimte?

Architectonen
Woensdag 9 oktober 2024
20.15 uur – Laurenskerk, Rotterdam

Programma
Tallis / Spem in alium
Josquin des Prez / Mis: Kyrie
Willaert / De profundis
Gabrieli / Mis: Gloria á 16
Schütz / Psalm 100
Allegri / Miserere
Lotti / Crucifixus
Bach / Motet Komm, Jesu Komm
Messiaen / Apparition de l’église eternelle
Rheinberger / Mis: Credo
Verdi / Ave Maria
Pizzetti / Mis: Sanctus, Benedictus
Schönberg / Dreimal tausend Jahre
Barber / Mis: Agnus Dei

Laurens Symfonisch
Wiecher Mandemaker – dirigent
Hayo Boerema – orgel

Afbeelding:
De St. Laurenskerk Rotterdam omstreeks 1600.
Kopergravure, zonder naam. Stadsarchief.Rotterdam.nl

Le Cantique des Cantiques

door

Van 17-20 september 2024 zette het Groot Omroepkoor o.l.v. Benjamin Goodson Le Cantique des Cantiques van Jean-Yves Daniel-Lesur op CD. Ik had het geluk dat ik aan deze opname mee kon werken. We zingen zeven a capella liefdesliederen waarin de Sulamithische, de herder en koning Salomo door verschillende stemgroepen worden gezongen en bezongen. Tegelijk, vermengd in het geheel, klinken er Latijnse teksten. Wellicht ter illustratie van- of een gedachte aan de mogelijke uitleg van de liefdesrelatie tussen Christus en de Christen. Hoewel de liederen aan Koning Salomo worden toegeschreven kwam ik ook een uitleg tegen dat de liederen dateren uit de tijd ná Salomo en dat de vorm van de liederen overeenkomt met oud-Egyptische liefdesliederen.

In de voorbereiding op het project liet ik mij inspireren door de poëzie van Judith Herzberg. Haar bundel Liefdesliedjes verscheen in 1971 en werd in opdracht voor een kindertelevisieprogramma over het Hooglied geschreven. Kinderen zouden zo op een toegankelijke manier kennis kunnen maken met de poëzie van dit bijbelboek.

[…]
Mijn liefste ruikt
naar vruchten en kruiden
uit verre landen
zijn geur blijft
tussen mijn borsten hangen
[…]

Judith Herzberg, Doen en Laten
Een keuze uit de gedichten.
Uitgave: Rainbow Pockets,1994

Tijdens het schrijven van deze highlight ontdekte ik muziek van verschillende componisten die het Hooglied ook als bron gebruikten. Giovanni Pierluigi da Palestrina, 1584, componeerde Canticum canticorum – ­letterlijk: lied der liederen. Dietrich Buxtehude gebruikt delen van het Hooglied in zijn cantate-cyclus Membra Jesu Nostri uit 1680. Bij Johann Sebastian Bach hoor je het Hooglied in zijn Cantate BWV 140. Ralph Vaughan Williams schreef in 1925 zijn Flos campi (‘Bloemen des velds’). Een veel nieuwer werk is Songs from Solomon’s garden van componist Matthias Pintscher dat in 2010 in premiere ging. Het stuk, voor bariton en orkest, schildert de tekst van het Hooglied op een bijzonder mooie kleurklankrijke manier.

#eenvruchtbareweek #erlustigoploszingen

Afbeeldingen:
Song of Songs
Gustav Moreau,
1893, Ohara Museum of Art,
Kurashiki, Japan

Song of Songs IV
Marc Chagall, 1960
National Museum
Nice, France

Zing! vecht, HUIL, bid, lach, werk en bewonder!

door

‘I’m too sad to tell you’ is een karakteristiek werk binnen het oeuvre van Bas Jan Ader, die op zoek was naar situaties waarin een mens, emotioneel of fysiek, de controle over zichzelf verliest. Met zichzelf in de hoofdrol heeft hij deze existentiële ervaringen gestalte gegeven in zijn films en fotowerken.

Foto, Twee dimensionaal object
59 x 49 cm, PE papier
Ontwikkelzilvergelatinedruk
Depot, Boijmans van Beuningen, Rotterdam

Bas Jan Ader,
Winschoten 1942- Atlantische oceaan 1975

‘…waarin een mens fysiek of emotioneel de controle over zichzelf verliest…’

In mei 2024 bezocht ik het Internationaal Liedfestival in Zeist waar bariton Roderick Williams een masterclass gaf. Tijdens de les aan een van de professionele duo’s werd ik, luisteraar, gevraagd om tegenover de zangeres te gaan staan en haar beide handen vast te houden. Elkaar aankijkend, met handen verbonden, zong ze een lied. Bij het zingen van de laatste frases overviel haar een lachen en zakte ze in elkaar. Toen ze zich weer oprichtte stonden haar ogen vol tranen. Haar stem kwam ineens uit een andere, diepere, fysieke en emotionele laag. De tekst kreeg pure zeggingskracht. Zij werd haar stem. Wát een ontroerende ervaring van hart tot hart, voor ons beiden en voor het publiek.

Een hele andere emotie zag ik kortgeleden bij de flashmob door het Residentie Orkest en het Laurens Symfonisch koor o.l.v. Richard Egarr. Na een korte opbouw van het welbekende thema uit het vierde deel van Beethovens negende symfonie barstten een paar omstanders, die niets vermoedend tussen ons stonden, bij de koorinzet spontaan in tranen uit. Was het de schok om de kracht van het stemgeluid? Was het de tekst van Schillers “Ode an die Freude”? Wat emotioneerde?

#nieuwsgierig: (her)ken jij de winst van controleverlies?

#stemhebbenenstemzijn
#zingenomteleven

Zing! VECHT, huil, bid, lach, werk en bewonder!

door

Zing! VECHT, huil, bid, lach, werk en bewonder!

Vecht je voor je plek in een ensemble? Is auditeren ellebogenwerk? Ga je de strijd aan met je zang-struggles: het gestoei met je techniek, je adem, die onbereikbare hoge tonen, te strakke spieren, opgetrokken schouders? Worstel je je door een onveilige en ongemakkelijke situatie heen om je maar niet te laten kennen of je zenuwen niet te laten merken?

Dit vechten kan zomaar professioneel zingen in de weg staan. Terwijl je om vrij te musiceren en de muziek recht te doen veiligheid en verbondenheid nodig hebt.

Tegenwoordig bestuderen veel zangpedagogen de polyvagaal theorie om de werking van ons zenuwstelsel te leren kennen. Welke rol spelen de reflexen vechten, vluchten en bevriezen in het zingen? En hoe gaan we daarmee om bij een optreden?

Ons zenuwstelsel kan elk stressmoment als gevaar zien waardoor de vecht- of vluchtmodus actief wordt. Het effect op zingen is hoorbaar. De stem wordt luider of juist zachter. We spreken met minder dictie. De oren gaan dicht, de adem omhoog, spieren spannen en musiceren verandert in een gevecht. De oorzaken kunnen van ver komen. Interpretaties van- en je houding tot de werkelijkheid kunnen het parasympathische zenuwstelsel blokkeren. 

De vraag is: hoe bouw je vertrouwen op voor veiligheid en verbondenheid? Hoe kun je bemoediging belichamen en veilig zijn in je eigen muzikaliteit en tegelijkertijd open zijn naar je collega’s? Hoe houd je plezier in het optreden?  

#nieuwsgierig: Sta eens stil bij de informatie die je lichaam je geeft. 

Durf je onzekerheidsvaardig te zijn? Je kwetsbaar op te stellen in je leerproces? Kun je nieuwsgierig blijven met een glimlach in het hart?

Steel Stolen

door

Alfred Schnittke – Stimmen der Natur
Veljo Tormis – Raua needmine (Vloek over het ijzer)
John Tavener – Svyati
Sofia Goebaidulina – Sonnengesang

De titel van dit bijzondere programma verwijst naar het materiaal waarop de mens de industriële revolutie heeft gebouwd. Het staal gemaakt van grondstoffen die we onttrokken aan de aarde. Gestolen wellicht. Gedolven om voor onze doeleinden te gebruiken. Maar kennen we de werkelijk krachten ervan? Hebben we oog voor de onvoorziene bijwerkingen? En wat als die krachten zich tegen ons keren?

“Leer de kracht kennen van wat je delft, voor je het gebruikt.” Dat lijkt de boodschap van het bedwelmende stuk Curse upon Iron van Veljo Tormis.

Nederlands Kamerkoor en HIIIT (voorheen Slagwerk Den Haag)
Peter Dijkstra – chefdirigent
Maya Fridman – cello
Laurens Bonvin – visuals
Ishtar Bakhtali en Emily Palawan Collison improvisaties (NKK NXT alumni)

Context programmering: In de inleiding voorafgaand aan de concerten inspireert Merlijn Twaalfhoven, oprichter van The Turn Club, tot reflecteren, zet hij aan tot actie en geeft hij samen met het publiek en twee zangers van NKK NXT klank aan het vraagstuk hoe wij ons als mensen kunnen en willen verhouden tot de natuur.

Concerten
8 mei Muziekgebouw aan het IJ, Amsterdam
10 mei Musis & Stadstheater, Arnhem
11 mei Nieuwe Kerk Den Haag
12 mei Werkspoorkathedraal, Utrecht

#eenknapstaaltjemuzikaalwerk.

Afbeeldingen:
Werkspoorkathedraal, 12 mei