Mieke van Laren

Aleppo: de stad van duizend en één liederen

‘If you find no remedy for my pain, give me a breath of Aleppo’s wind.’ 

Met deze zin uit een meer dan duizend jaar oud gedicht begint Wasim Arslan zijn verhaal. Hij neemt ons mee naar zijn geboortestad, naar de zegeningen van zijn jeugd, naar de geur van zeep. Hij vertelt over zijn zoektocht naar veiligheid, naar een nieuwe bestemming in vrijheid en met passie.

Zijn indrukwekkende vertelling krijgt muzikale omlijsting waardoor Aleppo weer tot klinken komt en de diverse muzikale tradities hoorbaar worden. Zeven concerten met muziek, cultuur en verbondenheid. Een intense en emotionele belevenis zowel voor het publiek als voor de musici. Twee Aleppijnse componisten kregen een compositieopdracht: Nouri Eskander en Fawaz Baker. Daarnaast klinkt er ook Armeense koormuziek en joodse muziek uit de Andalusische sefardische traditie en de regionale Mizrahi-traditie.

Uitvoerenden
Wasim Arslan – verteller en zang
Sousan Eskander -viool
Modar Salama – percussie
Jawa Manla – zang en ud
Talal Fayd – ud
Shaza Manla – quan

Cappella Amsterdam
Leonard Evers – algehele leiding

Kenza Koutchoukali – eindregie
Willem Bruls – dramaturg
Floriaan Ganzevoort – lichtontwerp
Stefan Wiggers – techniek

Citaat uit het verhaal van Wasim:
‘Een stad van geuren. We wandelen in de zomernacht. Je voelt een briesje frisse wind, met de geur van jasmijn, citrus en seringen. De straten zijn levendig en we lopen langzaam. We hoeven nergens naartoe, want we zijn er al. Dat is de betekenis van leven.’

Na een succesvolle concertreeks in 2022 van het Nederlands Kamerkoor met ‘Van Gogh in me’ in Nederland en daarbij de CD-opname kwam het lang verwachte, grote avontuur: De reis naar Hongkong en Shanghai.

Twee weken hand in hand met Van Gogh, Klimt en onze muzikale vrienden Debussy, Saint-Saëns, Mahler en Schönberg. Vier concerten met daaromheen vrije dagen. Voldoende gelegenheid voor bijzondere toeristische verkenningen.

Fijne collega’s, gewéldig lekkere vegetarische en veganistische kantonese maaltijden, een mooi maar ook bizar museum, een wandeling naar 2700 meter Victoria Peak, zwoele hitte, warme regen, rondvliegende verkoudheidsbacteriën, twee vluchten van 14 uur, een reisdag van 21 uur, een super leuke workshop met studenten op de campus, een aanrijding met ons taxibusje, skylines, lichtshows, koffie met cake, ongemakkelijk met stokjes eten, een betalingssysteem dat niet werkt, stempels voor de douane, smog en mist… Kortom: een onvergetelijke reis met sterren! 

afbeeldingen:
De alten van het studentenkoor.
Lichtshow Shanghai, De Bund.

Het is maar goed dat Arnold Schönberg in 1900 te laat was met het inleveren van zijn muziekstuk voor de compositiewedstrijd in Wenen. Wellicht hadden we de Gurrelieder in de huidige vorm, een groots driedelig muziekdrama, niet kunnen uitvoeren. Elf jaar duurde het voor het werk voltooid werd. Op 23 februari 1913 stond in de grote zaal van de Musikverein in Wenen de eerste uitvoering op het programma. 

De middeleeuwse legende over de liefde van de Deense koning Waldemar voor  zijn minnares Tove, die op het kasteel Gurre wordt vermoord door de jaloerse koningin, is de basis van het verhaal. Schönberg gebruikt de Duitse vertaling van Jens Peter Jacobsen’s “Liederen van Gurre”.

In de ouverture symboliseren dalende lijnen en donker wordende klankkleuren de zonsondergang. Na het spel van de liefde, de dood van Tove, de klaagzang van Waldemar in het eerste en tweede deel volgt een onstuimig laatste deel. De ondoden staan op, er start een wilde jacht en een haan kraait. Het deel eindigt met een C-Groot akkoord, gezongen door een immens koor. De zonsopgang!

Een hoogtepunt in deel twee is Het Lied van De Woudduif. (De Woudduif is het symbool van de onschuld). In deze opname uit 2015 wordt het gezongen door mezzosopraan Yvonne Minton met het BBC Symphony Orchestra o.l.v. Pierre Boulez. 

Vanwege de enorme bezetting met maar liefst vijf solozangers, spreekstem, vier mannenkoren, gemengd koor en een reusachtig symfonieorkest met onder meer tien hoorns en acht trombones wordt het stuk niet vaak uitgevoerd. Des te bijzonderder is het dat op donderdag 1, vrijdag 2 en zondag 4 februari 2024 het Concertgebouw Amsterdam ermee is gevuld.

Wie doen er mee…
Koninklijk Concertgebouworkest
Ricardo Chailly – dirigent,
Benjamin Goodson – instudering
Robert Holl – bariton, Camilla Nylund – sopraan, Ekaterina Semenchuck – mezzosopraan, Andreas Schager – tenor, Norbert Ernst – tenor, Wolfgang Koch – bas
Groot Omroepkoor (GOK, 74 zangers)
Chor des Bayerischen Rundfunks (BR, 50 zangers)
Laurens Symfonisch (LS, 36 zangers)

#nieuwsgierig Hugh Wyles (1932-2015) heeft n.a.v. de Gurrelieder het verhaal van koning Waldemar en prinses Tove in dichtvorm gezet.

Afbeelding 1: Ruïne Kasteel Gurre uit de 12e eeuw, Denemarken, wikipedia afbeeldingen
Afbeelding 2: Schets van de Ruïne, 1889, wikipedia
Afbeelding homepage: Het zegel van de Deense koning Waldemar de Overwinnaar, 1204-1241

Nederlands Kamerkoor
Peter Dijkstra chef-dirigent

Programma
Herbert Howells Requiem
James Macmillan Tenebrae Responsories
Hubert Parry Songs of Farewell

Onder leiding van chef-dirigent Peter Dijkstra brengt het Nederlands Kamerkoor met Songs of Farewell een programma met twee van de meest ontroerende werken uit de Britse koortraditie, waarin de gesneuvelde soldaten uit de Eerste Wereldoorlog worden herdacht.

Beide werken zijn geschreven naar aanleiding van ingrijpende persoonlijke ervaringen van beide componisten.

Herbert Howells schreef zijn Requiem ter nagedachtenis van die soldaten , maar het schrijfproces kreeg een wel zeer wrange wending toen zijn zoon – die nota bene op uitnodiging van zijn vader een noot aan de partituur had toegevoegd – op negenjarige leeftijd aan polio stierf. Hubert Parry kwam tot zijn compositie Songs of Farewell als reactie op de dood van enkelen van zijn studenten aan het Royal College of Music in Londen. Ook zij waren naar het slagveld gestuurd.

James MacMillan componeerde zijn TenebraeResponsories (2006) in de geest van Renaissancemeesters als Gesualdo en Victoria. Het werk is even complex als dramatisch: centraal staat de kracht van de liefde die spreekt uit de persoonlijke offers die we maken.

In de context van dit programma zijn citaten te lezen van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog, waarbij we putten uit dagboeken, verslagen en brieven. Het is wrang om te zien hoe die citaten niets aan actualiteit hebben ingeboet. Wanneer leren we als mensen van onze fouten? We gaan terug naar de tijd van toen, in de tijd van nu. Een toen dat een pijnlijke gelijkenis vertoont met het heden. De troostende werking van de muziek van Howells en Parry is nog even urgent.

10 november 20:00 | Parkstad Limburg Theaters | Kerkrade
11 november 20:15 | Grote Kerk | Alkmaar
13 november 20:15 | Spot | Groningen
16 november 20:00 | Philharmonie | Haarlem
17 november 20:15 | Muziekgebouw aan het IJ | Amsterdam
18 november 20:15 | Nieuwe Kerk | Den Haag
19 november 20:00 | TivoliVredenburg | Utrecht
20 november 20:00 | Musis & Stadstheater | Arnhem
23 november 20:00 | Avademiehuis Grote Kerk | Zwolle
24 november 20:00 | Grote Kerk | Enschede

Afbeelding
Rijksmuseum Amsterdam
Afscheid van een soldaat, Julius Goltzius, ca. 1560 – 1595 Woordspelingen over de relatie tussen man en vrouw (serietitel)
Gravure 276 x 162 mm

De tijd vliegt met hoogtepunten…

De derde symfonie van Gustav Mahler (1860-1911) is zo’n hoogtepunt.

In mei 2016 zong ik deel V uit deze symfonie met het vrouwenkoor van Collegium Vocale Gent en de Filharmonie onder leiding van Edo de Waart. Omdat we repeteerden in Antwerpen en het concert in De Singel plaatsvond logeerden koor en orkest bij deze concertzaal om de hoek. Een mooie gelegenheid om vrienden uit te nodigen, de beeldentuin in het park Middelheim te bezoeken en na het concert nog wat te eten op het terras van het Italiaans restaurant Brusketta. Alles bij elkaar een onvergetelijke zintuigelijke belevenis!

Gustav Mahler nam voor zijn derde symfonie ‘de creatie van de complete wereld’ als onderwerp. Achtereenvolgens komen in zes delen verschillende oerkrachten tot klank. I. Pan erwacht, der Sommer marchiert ein, II. Was die Blume auf der Wiese erzählen, III. Was die Tiere im Walde erzählen, IV. Was mir der Mensch erzählt, V. Was mir die Engel erzählen, VI. Was mir die Liebe erzählt.
De symfonie duurt bijna twee uur en daarmee Mahlers’ langste symfonie.

In 1896 voltooide Mahler de symfonie en dirigeerde hem in 1903 in het Concertgebouw, waarover hij aan zijn vrouw schreef: “De generale repetitie gisteren was heerlijk: 200 jongens van de school onder hun onderwijzers (zes man) brullen het ‘bim-bam’, en een fameus vrouwenkoor van 330 stemmen, -orkest prachtig! Veel beter dan in Krefeld. De violen even mooi als in Wenen. De medewerkenden houden niet op te applaudisseren en tekenen van instemming te geven.”

Ik zie uit naar de komende concerten op 14, 15 september 20:15 uur en 17 september 14:15 uur in het Concertgebouw Amsterdam.

Uitvoerenden
Het koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Klaus Mäkelä
Jennifer Johnston – alt
Vrouwenkoor Laurens Symfonisch
Nationaal Kinderkoor

Afbeelding
Portret van Gustav Mahler, Emil Orlik, 1902
Ets/droge naald/roulette/plaattoon op papier
293 x 199 mm
Rijksmuseum Amsterdam

Citaat Mahler uit: Brieven van beroemde componisten.
Verzameld en ingeleid door Marius van Monnikendam.
4e druk 1982, uitgeverij Tor, Amsterdam

Een bijzondere Highlight uit 2005 is op CD gezet.
 Het betreft een live opname van de NPO in het Concertgebouw Amsterdam. De Ebony Band, Cappella Amsterdam en diverse solisten staan onder leiding van de onlangs overleden musicus Werner Herbers (1940-2023).

Werner Herbers heeft zijn leven lang werken van ‘vergeten’ interbellum-componisten ontdekt, gearchiveerd, uitgevoerd en opgenomen. Achtung, Aufnahme!! is het laatste album.

Het is bijzonder om deze opname terug te zien en te horen. Mijn rol is die van de secretaresse die stipt alle aanwijzingen van de regisseur noteert. De zorgvuldige aandacht die besteed is aan de kleding en de kapsels uit de stijlperiode maken het ‘plaatje’ compleet.

We voerden nog twee andere stukken uit in de matinee op 26 maart 2005. Deze staan ook op de onlangs uitgebrachte
CD.

Op YouTube is de live registratie van de opera “Achtung, Aufnahme!” opus 25 (1930) van Wilhelm Grosz (1894-1939) te zien. U hoort en ziet de Ebony Band o.l.v. Werner Herbers en een jeugdig Cappella Amsterdam.
Rolverdeling solisten: Der Regisseur – Romain Bischoff, Die Schauspielerin – Lilia Milek, Der Schauspieler – Mattijs van der Woerd, Der Studen – André Post, Der Pianist – Dirk Laplasse,
Amsterdam, Concertgebouw, 26 Maart 2005, NPO opname.

CD afbeelding

Channel Classics CCS 46823 • 69′
• 
Live-opname: 26 maart 2005, Concertgebouw, Amsterdam (Grosz); 23 nov.1999, Paradiso, Amsterdam (Goehr); 19 febr. 2002, Paradiso, Amsterdam (Seiber).