Onlangs, tijdens het zingen van de Matthäus-Passion van Bach viel mij opnieuw op hoe belangrijk het verhaal is dat je vertelt in het nu. Hoe de tekst zich uitdrukt op de glooiing van de melodie, de frase. Waar ligt het woordaccent? Waar het onderwerp in de zin? Waar klinkt het hoogtepunt in het verhaal en hoe beweegt de muziek zich daar naartoe?

Bij een goede compositie, zoals die van Bach, krijgt de tekst harmonisch kleur. Polyfonische lijnen, met melodische hoogtepunten en accenten, zijn rijk aan diepte, betekenis, natuurlijke dynamiek. Tekst en muziek zijn in samenspraak.

Als een zanger in de zanglessen met de techniek van het zingen bezig is, het stemgebruik, komt de tekst in het leerproces vaak later in beeld dan de noten. Toch is het altijd goed om te beseffen: Zingen is spreken op toonhoogte. Een vertelling op muziek.

Om dat te verduidelijken vergelijk ik het spreken op toonhoogte met een reliëf. Niet alles is even belangrijk; er staan onderwerpen op de voor- en achtergrond. ‘Wat niet belicht’ wordt is niet ondergeschikt aan ‘het belichte’, maar laat juist ‘het belichte’ meer stralen. Het licht bestaat bij de gratie van het donker. Zo kun je naar de tekst op muziek kijken en het legato behouden. Je vertelt natuurlijk het (muzikale)verhaal.

#nieuwsgierig: Hoe belicht jij jouw verhaal? Heb je de muzikale-zin?

Kruisiging, Nicolas II Palardin (toegeschreven aan atelier van), Martin Fiacre, ca. 1560
zwart marmer, h 54cm × b 39,5cm × d 7,5cm

Deze Kruisiging is uit een diepzwarte marmersoort gehouwen die uitsluitend voorkomt in Wallonië (België). De van oorsprong Lombardijnse beeldhouwersfamilie Palardin-Fiacre in Luik specialiseerde zich in het maken van reliëfs in deze harde, moeilijk te bewerken steen. Licht- en schaduweffecten zijn door het egale zwart moeilijk te bereiken en slechts bij juiste belichting komen de subtiliteiten van de voorstelling tot leven.

Rijksmuseum Amsterdam

Begin dit jaar bezocht ik het atelier van Henny van Leeuwen in Schiedam. Mijn oog werd meteen gevoelig door een transparant kleurige aquarel met veel vaart in de streek en een zonnig midden dat veel voor verbeelding overlaat. Ik heb mijzelf dit kunstwerk kado gedaan en het Window 55 genoemd.

Inmiddels functioneert het als een extra venster in mijn studeerkamer. Door dit raam kan ik verdwijnen, filosoferen en buiten de lijntjes vliegen. Het raam staat open en inspiratie waait aan.

In dat kader herinner ik mij een uitspraak van Michelangelo: “Je eigen aannames zijn de ramen waar je door kijkt. Maak ze af en toe schoon. Anders komt het licht niet binnen.”

En zo is het plaatje kompleet.
Voortschrijdend inzicht.

#nieuwsgierig: maak jij je ramen wel eens schoon?

28 februari 2022, in Finland is het is vandaag Kalevala-dag, de dag van de Finse cultuur. De datum van deze officiële feestdag is die van het voorwoord in de eerste editie van de Kalevala uit 1835.

De Finse taalwetenschapper en folklorist Elias Lönnrot (1802-1884) reisde tussen 1828 en 1835 het hele land door, op zoek naar de laatste resten van een levendige liedcultuur. De zangers in de landelijke streken verstonden de kunst oude mythische spreuken en liederen te zingen. Deze werden veelal mondeling doorgegeven. Lönnrot verzamelde het materiaal en gebruikte het als basis voor zijn epos.

De Hongaarse componist Zoltán Kodály gebruikte het epos als basis voor een duetten-cyclus: acht kleine duetten met als aanvangslied Aldus begint de Kalevala…. Het eerste couplet daarvan luidt vrij vertaald: Ik ben in de juiste stemming en wil een start maken met ons lied. Stel het niet uit. Kom, lieve vrienden laat ons beginnen met samen zingen. Zij aan zij.

Esther Putter, Laura Hölzenspies en ik zochten destijds voor ons trio een geschikte naam. Ons eerste concert begon met het bovengenoemde lied van Kodály. Liederen zingen is muzikaal verhalen vertellen. Zo gaf het eerste lied uit het epos de doorslag voor de keuze van onze naam: Kalevala Zingt.

#nieuwsgierig: herken jij de vreugde van het samen zingen?

Foto: Douwe van Laren

Tijdens de Corona pandemie heb ik een intervisiegroep samengesteld rond de methode Lichtenberg. Met anderen deze Stimulations- und Fragepädagogik bestuderen geeft plezier en een open oor.

Door middel van het stellen van vragen en sensorische stimulaties ontstaat een holistisch zelf-organiserend proces waaruit weer nieuwe vragen ontstaan. Zingen, ademen, klank en muziek komen in een andere hoedanigheid: persoonlijker, vrijer, muzikaler en gemakkelijker.

Waarnemend gewaarwordingen waarderend.
Het zingt zich!

Mooi om in dit geheel Rilke te citeren:

“[…] dat ik u, mijn beste, zo goed als ik kan zou willen vragen geduld te hebben met alles wat in uw hart nog niet tot een oplossing is gekomen en te proberen de vragen zelf lief te hebben als voor u niet toegankelijke kamers en als boeken die in een volkomen onbekende taal zijn geschreven. Zoek nu niet naar de antwoorden die u niet gegeven kunnen worden, omdat u niet in staat zou zijn ze te leven, Het gaat erom alles te leven. Leef uw vragen. Misschien leeft u dan gaandeweg, ongemerkt, op een dag in een ver verschiet het antwoord binnen. […]”

Auteur: Rainer Maria Rilke
Uit: Brieven aan een jonge dichter, pag. 29
Met een voorwoord door Jean Pierre Rawie
Uitgeverij: Balans, 2009

#nieuwsgierig: Welke zang-vragen leven bij jou?

Elk jaar in de Poëzieweek koop ik een gedichtenbundel. Dit jaar Een steen in de beek verveelt zich niet, een keuze uit de gedichten van Tom van Deel. In woorden zijn het kleine schilderijtjes. Verwondering waait aan.

Ondertussen is storm Corrie aan het huishouden. Ze heeft de kastanjeboom in de tuin van de buren te grazen genomen. Een afgewaaide tak ligt doodleuk dwars.

Wat een toeval om de gekochte bundel open te slaan bij De kastanje.
Ik deel het gedicht.

De kastanje

Is de kastanje wel genoeg bezongen?
Zoals hij valt en splijt en vrijkomt.
Dat hij het binnenste van zichzelf,
de glanzende samenvatting van een boom,
de vijfvingerige, die in het najaar
zijn koninkrijk verstrooit, al is het
nog zo dicht bij huis. De kastanje
zou ik willen bewaren, in een broekzak
of een jas, om hem bij het voortleven
waar dan ook geregeld even aan te raken
en aan hem te ruiken. Want hij ruikt zo
goddelijk licht, en ruist van het begin.

Auteur: Tom van Deel
Uit: Een steen in de beek verveelt zich niet.
Een keuze uit de gedichten door Marjoleine de Vos en Nicolaas Matsier.
Uitgeverij: Em. Querido BV.
2020

#nieuwsgierig: Wat laat jij waaien?